Zoals bij veel inheemse volkeren vormt leven in harmonie met de natuur de basis van het bestaan van de Sámi. Hun wereldbeeld was animistisch. Animisme houdt in dat elk element in de natuur, of dat nu een steen is of de wind of een dier, een ziel heeft. Sámi vinden vandaag nog dat mensen door het landschap moeten gaan zonder geluid te maken. Wordt moeilijk voor sommigen onder ons 😉.
Ze geloofden ook in een onderwereld waar de doden hun leven verderzetten. Een 'noaidi' of shamaan was de link tussen de onderwereld en onze wereld.
Een shamaan was meestal een jonge man die een roeping kreeg van de geesten om een periode te leren hoe zich tussen de twee werelden te bewegen.
De shamaan gebruikte een 'goavddis' of drum en deed ook aan een vorm van keelzang, 'joik', om een toestand van extase te bereiken om in contact te komen met de geesten. Buitenstaanders vonden dat de 'goavddis' beladen was met magie en dus een satanisch instrument van het kwaad... Eigenaars van de drums werden voor de rechter gesleept en veroordeeld, zelfs gedood en hun drums verbrand.
Ook vandaag merk je nog iets van dat geloof bij de Sámi: ze lieten vroeger een offer na bij een 'sieidi', een heilige plaats zoals een boom, rots, berg, meer, waterval... die strategisch lag voor de rendierhoeders. Aan het begin van het jachtseizoen lieten ze daar een muntje of iets anders van waarde achter.
Hoewel dus animistische elementen van vroeger nog steeds een beetje voortleven, zijn de Sámi vandaag christenen. Velen hangen het Laestadianisme aan, een religieuze conservatieve beweging gekend in Noord-Scandinavië. De Zweedse prediker Lars Levi Laestadius (1800-1861) zag het als zijn missie om Lapland van alcohol te bevrijden. Toen hij in 1826 in Karesuando terecht kwam, zag hij daar de gevolgen van alcoholmisbruik. Niet alleen waren de meeste mensen dronken tijdens kerkdiensten, maar kinderen werden ook aan hun lot overgelaten en rendieren liepen doelloos rond en werden zo een gemakkelijk doelwit voor wolven, terwijl de herders dronken in hun hut hun roes uitsliepen.
Toen hij in 1844 een jong Sámi-meisje ontmoette, Mary van Lapland, werd Laestadius geïnspireerd om nog eens extra moeite te doen om de Sámi naar een 'puur leven' & geheelonthouding te leiden.
Toen Laestadius stierf, splitste de beweging op: een conservatieve westelijke groep in Zweden en Noorwegen en een meer liberale oostelijke groep in Finland.
Ook vandaag leven volgelingen hun leven volgens strikte regels: anticonceptie, make-up en haarkleuren zijn verboden, evenals dansen, TV-kijken, het dragen van een das, rithmische muziek spelen en alcohol drinken uiteraard.
Blijkbaar dronk Laestadius, vader van 12 kinderen, zelf trouwens wel.
In de herfst van 1852 vond de eerste Sámi-opstand ooit plaats in Kautokeino. De Sámi voelden zich al lang gefrustreerd en uitgebuit door Noorse handelaars die ook sterke drank introduceerden bij de Sámi, iets waar ze meer en meer afhankelijk van werden.
Toen in 1852 de grens tussen Noorwegen en Finland werd gesloten en Sámi dus niet meer vrij hun kuddes konden laten grazen en zo hun traditionele manier van leven dreigden te verliezen, trok een groep van 35 Sámi Laestadius-aanhangers naar het dorp, vermoordden er een plaatselijke handelaar die ze verantwoordelijk hielden voor het stijgende alcoholisme. Ze staken z'n winkel in brand en slachtten ook nog een politie-agent af die wou tussenkomen. Ook de priester sloegen ze in mekaar.
Lars Levi Laestadius werd verantwoordelijk gehouden voor het opzwepen van Sámi, maar later lieten ze de klachten tegen hem vallen.
5 Van de 33 mensen werden ter dood veroordeeld. Bij twee werd dit ook echt uitgevoerd. Bij de andere 3 werd de doodstraf omgezet in een gevangenisstraf.
Er bestaat hier ook een film van: 'Kautokeino Opprøret'.
Laestadius zelf woonde ondertussen in Pajala (een dorpje waar de Sovjets in februari 1940 per ongeluk 134 bommen op dropten, die eigenlijk bedoeld waren voor Rovaniemi) en ook daar waren er meer en meer confrontaties zodat de bisschop in 1953 besliste dat er twee aparte kerkdiensten zouden gehouden worden: een voor gewone kerkgangers en eentje voor de Laestadius-aanhangers. Vanaf dat moment werd het Laestadianisme een echte beweging.
Voilà , dat was de voorlopig laatste pagina van deze blog... Misschien dat er nog iets van Stockholm bijkomt, zal nog zien... Niet dat alles over Lapland al gezegd is. Verre van, maar voorlopig wel genoeg over het stukje Lapland dat we gaan zien. Ze kijken er hier ondertussen allemaal -de echtgenoot ook- heel erg naar uit... Nu is't alleen nog wachten op onze reis zelf!!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten